Wczesna diagnostyka dysplazji stawów biodrowych u szczeniąt

Staw biodrowy jest polączeniem przerwanym miedzy kośccem tulowia i konczyny miedniczej. Nalezy on do stawów pojedynczych, kulistych. Powierzchnie stawowe utworzone są przez panewke i glowe kości udowej. Jama panewki ulozona jest brzuszno-bocznie i posiada dośc regularną krawedL, która w brzuszno-doogonowej cześci jest przerwana wcieciem panewki. Powierzchnie stawową tworzy powierzchnia ksiezycowata otaczająca dól panewki, otwierająca sie na wcieciu panewki. W warunkach przyzyciowych krawedzie zewnetrzne panewki uzupelnione są chrząstką wlóknistą pod nazwą obrąbka panewkowego, Co przyczynia sie do powiekszenia sie wymiarów panewki, lącznie z jej glebokością. Nad wcieciem panewkowym przebiega wiezadlo poprzeczne bedące jakby pomostem pomiedzy koncami obrąbka panewki.

DYSPLAZJA STAWÓW BIODROWYCH to ich nieprawidlowy rozwój charakteryzowany przez róznego rodzaju wiotkośc (luLnośc) stawów, która przez powiekszające sie deformacje panewki miednicy (dysplazja panewkowa) i (lub) glowy oraz szyjki kości udowej (dysplazja kości udowej) prowadzi do niedopasowania stawów, w nastepstwie, którego moze pojawiac sie podwichniecie lub zwichniecie. Przyjmuje sie, ze o rozwoju zmian w 70% decyduje zapis genetyczny, a w 30% warunki środowiskowe.

Jako bezpośrednią przyczyne podejrzewa sie zmiany w tkance lącznej otaczającej staw biodrowy, polegające na oslabieniu funkcji podtrzymującej kości we wlaściwym polozeniu dynamicznym i statycznym, Co ma miec wplyw na zmiany w architekturze kości. W ostatnich latach badania nad metabolizmem u szczeniąt ras duzych i wielkich oraz wplywem sposobu zywienia na tempo przyrostu masy ciala i jakośc koścca ujawnily role czynników środowiskowych rozwoju zmian szkieletu i zaburzen kostnienia śródchrzestnego. Wzrost mieśni, wiezadel i torebek stawowych nie nadąza za gwaltownym wzrostem kości, co powoduje utrate równowagi w zakresie wytrzymalości statycznej i dynamicznej na skutek nadmiernej masy tkanki kostnej, przejawiając sie zaburzeniami formowania stawów. Zakonczenie formowania stawów biodrowych szczeniąt ras duzych i wielkich ma miejsce w 6 miesiącu zycia. Pomimo widocznych, jeszcze na rentgenogramach, chrząstek wzrostowych powstaly do tego czasu deformacje nie mogą juz byc korygowane. Najbardziej intensywna faza rozwoju kości to pierwsze 2 miesiące po urodzeniu. Obserwacje zebrane na przestrzeni ostatniego dwudziestolecia poszerzają te opinie o teze, ze wplywy środowiskowe ( warunki hodowli i sposób zywienia) najpewniej przekraczają 30% udzial w odpowiedzialności za rozwój stawów biodrowych obarczonych dysplazją.

  Powyzsze akapity zostaly umieszczone dla wykazania roli sposobu zywienia w pierwszych tygodniach zycia, które rzutują w sposób decydujący na dalszy rozwój, jezeli nie zwrócimy nalezytej uwagi na dany okres 5-6 miesieczne szczenieta chodzą chwiejnym krokiem do gabinetów lekarskich. Obecnie wczesne badania diagnostyczne dotyczą szczeniąt kilkumiesiecznych z wyraLnymi zaburzeniami postawy i ruchu z bolesnością i zahamowaniami dynamicznymi oraz początkami zmian zwyrodnieniowych w stawach biodrowych. Kluczem do zdrowia psa jest prawidlowy rozwój w ciągu kilku pierwszych tygodni zycia, wazny jest równiez rozwój plodowy w drugiej polowie ciązy, kiedy formowanie szkieletu jest szczególnie intensywne. Nalezy zadbac o jakośc zywienia matek. Niekorzystne moze byc przekarmianie (az do otylości) ciezarnych suk i forsowne dokarmianie osesków. Szybki wzrost plodu i szczeniecia sprzyja ujawnieniu sie sklonności genetycznej. Szybko rosnące, obarczone dobrym apetytem, krągle szczenieta są chetnie wybierane z miotów przez kupujących wlaścicieli. Niewielka jeszcze masa ciala i sposób poruszania sie szczeniąt ukrywają latwe do stwierdzenia w czasie badania niedokladności budowy stawów biodrowych, których pierwszą (wadą) jest zwiekszona swoboda glowy kosci udowej w panewce miednicy. Stwierdzona u kilkutygodniowego szczeniecia zwiekszona luLnośc torebki stawu biodrowego stwarza duzą szanse na radykalne ograniczenie rozwoju zmian przez wlaściwy tryb zycia i zywienia.

PROPONOWANY SCHEMAT BADANIA KLINICZNEGO (FIZYKALNEGO) SZCZENIąT W WIEKU ODSADZANIA 6-8 TYGODNI:

PRZED SEDACJą

• Ocena postawy stojącej ze zwróceniem uwagi czy konczyny miednicze nie są ustawione wąsko, koślawo w stawach kolanowych lub skokowych, bądL nadwyprostowanie z odwiedzeniem i odwróceniem;
• Ocena ksztaltu miednicy ze splaszczeniem i poszerzeniem grzbietu na wysokości stawów biodrowych;
• Ocena chodu szczeniecia dla wychwycenia zawadzania o podloze (pociągania) chodu drobiącego, prowadzenia konczyn w wykroku w odwiedzeniu, chodu skaczącego (kicającego);
• Ocena reakcji na obustronny ucisk wywarty przez otwarte dlonie dociśniete jednocześnie z obu stron do ud na wysokości kretarzy z wyczuleniem na odczucie miekkiego przeskoczenia(badający stoi za pacjentem postawionym na stole);
• Badanie swobody ruchu prostowania i zginania, odwodzenia i przywodzenia oraz odwracania i nawracania w stawach biodrowych przez uchwycenie (stojąc za pacjentem) prawego uda prawą dlonią a lewego lewą w taki sposób, ze opuszki kciuków oparte są na kretarzach wiekszych a pozostale palce obejmują przednie powierzchnie ud, ze zwróceniem uwagi na obrone mieśniową, krepitacje, ograniczenie ruchomości i wokalizacje.

1. PRÓBA ORTOLANIEGO: szczenie ulozone na grzbiecie miednicą w kierunku badającego, którego prawa dlon lekko chwyta za zgiete lewe kolano a lewa za prawe, kości udowe są prostopadle do powierzchni stolu, konczyny przywiedzione; jednocześnie z wywarciem stalego nacisku na kolana w osi kości udowych odwodzi sie wolno konczyny w stawach biodrowych; wyczucie ślizgu, przeskoku czy tez klikniecia oznacza powrót podwichnietej kości udowej do panewki miednicy i pozytywny wynik próby; kąt odwiedzenia uda, przy którym nastepuje odprowadzenie podwichniecia nazywamy kątem repozycji, jest on tym wiekszy im bardziej rozciągnieta jest torebka stawu.
2. PRÓBA BARLOWA: podobnie jak w próbie ORTOLANIEGO szczenie lezy na stole ulozone na grzbiecie miednicą w kierunku badającego taki, jak w próbie Ortolaniego, uda odwiedzione; wywierając lekki ucisk na kolana w osi kości udowych przywodzi sie uda oczekując na ślizg, przeskok lub klikniecie, który pojawiając sie oznacza podwichniecie glowy kości udowej; negatywny wynik próby BARLOWA oznacza albo brak powiechniecia albo niemoznośc repozycji powichnietej glowy na skutek zmian zwlókniających torebki stawu.
3. PRÓBA BARDENSA: do badania lewego stawu biodrowego szczenie jest ulozone na prawym boku miednicą w kierunku badającego; kciuk prawej reki oparty jest na guzie kulszowym wiekszym; palec środkowy na guzie biodrowym a wskazujący na kretarzu wiekszym; lewą reką chwyta sie udo podchwytem tak, zeby palce znajdowaly sie na przyśrodkowej powierzchni uda jak najblizej stawu biodrowego; lewą reką wypycha sie udo, starając sie wypchnąc glowe kości udowej z panewki w kierunku bocznym; jakikolwiek ruch kretarza wiekszego ku górze jest wyczuwany przez palec wskazujący prawej reki, oceniany i notowany; do badania prawego stawu udowego uklada sie pacjenta na lewym boku, prawą reką wypychając glowe kosci udowej a oceniając lewą.

• 1 do 2 mm - staw normalny,
• 3 do 4 mm - wartośc graniczna, (wątpliwa w sensie negatywnym)
• 5 do 6 mm - staw dysplastyczny,
• powyzej 6 mm - ciezkie niedoksztalcenie stawu.

BADANIE RENTGENOWSKIE
Po wątpliwych wynikach prób klinicznych (fizykalnych), wykonywane jest takze na zyczenie wlaściciela psa przy kazdym rezultacie próby.
Pacjent ukladany jest na grzbiecie w wyprostowanymi konczynami ulozonymi równolegle do kasety z dbalością o równolegle polozenie kości udowych wzgledem siebie, bez odwrócenia kolan.
Zdjecie wykonywane jest w projekcji brzuszno-grzbietowej, a na kliszy powinna byc widoczna cala miednica i konczyny ze stawami kolanowymi wlącznie. Prezentowane reprodukcje rentgenogramów wskazują na mozliwośc oceny ksztaltu kości, ostrości konców panewkowych kości kulszowych biodrowych, regularności rozdzielającego je pasa chrząstki, ksztaltu i wielkości panewek dobrą widocznością przedniego i dolnego rąbka panewek.
Niestety rąbek grzbietowy panewek widoczny jest slabo, a wyraLnie tylko w cześci przedniej i tylniej. Rzetelnej ocenie podlegac mogą takze kości udowe na calej dlugości oraz nasady i przynasady kości piszczelowych, Co nierzadko jest pomocne w ustaleniu charakteru widocznych osteopatii.
Propozycja wcześniejszej diagnostyki dysplazji stawów biodrowych szczeniąt w okresie odsadzania wedlug przedstawionej metodyki moze uchronic wile psów przed coraz ciezszym zaburzeniem rozwoju szkieletu szczególnie w tych przypadkach, w których wywiad sugeruje niewlaściwe, forsowne zywienie. Wczesna ocena zagrozenia dysplazją stawów biodrowych moze uchronic wielu nabywców szczeniąt przed zakupem zwierzecia, które stanie sie przyczyną wielu trosk i wydatków zamiast byc dostarczycielem radości wyplywającej z pelnego zdrowia rozwoju.

Źródlo
Artykul zaczerpniety (za zgodą autora) z Magazynu Weterynaryjnego (Pismo Lekarzy Weterynarii) vol.11 nr.72 10'2002 str.5
autor artykulu: Dr n. wet.Adam Michal Janicki